Omschrijving: 
[definitie]
Een retentiemiddel is een hulpstof die er voor zorgt dat de vulstof tijdens de ontwatering aan het papiervezeloppervlak wordt vastgehouden.

[toelichting]
Een retentiemiddel is een chemische stof die de hechting van vulstoffen (met name kleurstoffen) aan de vezels bevordert. Bovendien verbetert het de binding tussen de vezels onderling, en dat versnelt de ontwatering van de vezelmassa in de papiermachine. Als er een retentiemiddel gebruikt wordt, kan de hoeveelheid vulstoffen sterk verhoogd worden. Vroeger werd er vooral aluin gebruikt als retentiemiddel, maar deze wordt tegenwoordig vaak vervangen voor kationisch polyacrylamide en polyethyleenimine.
Een retentiemiddel is ook nodig om het water snel genoeg uit de papiervezels te verwijderen. Door de toevoeging van retentiemiddelen kan de snelheid van de papierproductie significant hoger.
Uiteindelijk zijn er drie effecten te identificeren waardoor een retentiemiddel werkt. Ladingneutralisatie zorgt ervoor dat de negatieve lading de oppervalkte van de vezel en de andere vulstoffen geneutraliseerd word, waardoor deze elkaar niet meer afstoten. Er kan brugvorming optreden, waarin het retentiemiddel een binding aangaat met zowel de vezel als de vulstoffen of het retentiemiddel is positief geladen waardoor het de negatief geladen vulstoffen en vezels naar zich toe trekt.