Omschrijving:
Achtergrond
Gedurende de levenscyclus van papiervezels vinden diverse transportbewegingen plaats. Gekapt hout komt via een pulpfaciliteit uiteindelijk terecht in de papierfabriek. Van de fabriek gaat het naar de groothandel en de drukkerijen waarna het uiteindelijk via de consument in de afvalfase terecht komt. Indien de infrastructuur daarvoor aanwezig is wordt het papier opgehaald en gesorteerd door de afvalverwerkingdienst vanwaar het weer (deels) terug naar de fabriek gaat, verbrand of gestort wordt. In het geval van de inzet van gerecycled papier dient de transportafstand voor het inzamelen van oud papier ook te worden toegerekend aan de papierproductie. Er zal dan natuurlijk weer worden bespaard op het transport van virgin vezels.
De transporten kunnen grensoverschrijdend zijn en per auto, vrachtwagen, trein, boot en vliegtuig plaatsvinden. Het transport in de papierketen is veelal uitbesteed aan transportbedrijven. De totale transportafstand in de papierketen kan sterk variëren en is vaak ook moeilijk te bepalen doordat lang niet altijd bekend is waar de eindgebruiker zich bevindt. Alleen al via internetaankopen kan papier over de hele wereld worden verspreid. Het is dan dus ook niet bekend waar het papier in de afvalfase terecht komt. Naast het transport van hout, pulp en papier zijn er nog allerlei andere relevante vervoersbewegingen op het gebied van grond-, hulp- en processtoffen.
Milieuaspecten
Transportbewegingen veroorzaken uitstoot van een aantal schadelijke stoffen, zoals broeikasgassen (met name CO2), vluchtige organische stoffen (VOS) en NOx. VOS zijn mede verantwoordelijk voor het ontstaan van smog. Een belangrijk indirect milieueffect van transport is de aanleg van infrastructuur (wegen, vaarwegen, vliegvelden) en de gevolgen hiervan voor onder meer biodiversiteit door het landbeslag en de versnippering van ecosystemen.
Het Europees Milieuagentschap (EEA, 2006a) heeft de milieu-impact van transport voor papier in de EU in kaart gebracht (onder aannames). Uit dit rapport blijkt dat het belang van transport in de totale milieu-impact van papier klein is. Het energieverbruik voor transport betreft minder dan 2% van het totale energieverbruik. Tegelijkertijd kan het transport wel verantwoordelijk zijn voor zo’n 75% van het totaal aan CO2 en NOx emissies.
Gezondheidsaspecten
Transportbewegingen kunnen bijdragen aan een verhoogd gehalte van fijnstof in de lucht. Samen met andere luchtverontreiniging kan dit onder meer het ontstaan en verergeren van luchtwegklachten veroorzaken, zoals astma-aanvallen, benauwdheid en hoesten (RIVM, juni 2009). Blootstelling aan uitlaatgassen (koolmonoxide, VOS, etc.) en geluidsoverlast kan leiden tot gezondheidsschade.
Huidige stand van zaken
Algemene gegevens over transportkilometers in de papierproductie zijn niet bekend. De totale transportafstand in de papierketen is een moeilijk kwantificeerbaar gegeven. Alleen de Confederation of European Paper Industries (CEPI) heeft transport opgenomen in de duurzaamheidrapportage.
Keurmerken
In keurmerken worden over het algemeen geen eisen gesteld aan de transportafstand van grondstoffen en producten. Belangrijke reden hiervoor is dat de totale transportketen veelal niet bekend is. Wanneer eisen worden gesteld aan een beperkt stuk van de keten (van bos naar pulpfabriek), dan zegt dit nog niets over de totale transportafstand. De onderlinge afstanden tussen álle schakels in de keten zijn relevant, inclusief de groothandel. Sommige keurmerken, bijvoorbeeld in de schoonmaaksector, hebben wel eisen opgenomen om transport te optimaliseren, door bijvoorbeeld een vervoersplan te vragen.
| Kenmerk | Eis en verificatie |
| Blaue Engel | Geen eis |
| EU Ecolabel Kopieerpapier en grafisch papier | Geen eis |
| Milieukeur Kantoorpapier | Geen eis |
| Milieukeur Kantoorpapier | Geen eis |
Verificatiemogelijkheden
Er is geen registratieverplichting voor het transport van papiervezels, waardoor dit transport moeilijk in kaart is te brengen. Transport van de papiervezels is daarnaast slechts een deel van de totale transportafstand in de keten. Bovendien is uit milieuoogpunt de transportafstand niet de enige relevante factor, maar bijvoorbeeld ook de wijze van transport, de gebruikte brandstof en de belading (inclusief retourvracht) van het transportmiddel. Verificatie van de transportafstand en deze andere factoren is misschien wel mogelijk voor specifieke stukken in de totale transportafstand (bijvoorbeeld via vervoerscontracten e.d.), maar voor de totale transportafstand is verificatie praktisch onmogelijk, onder meer doordat de consument zich op veel verschillende plaatsen kan bevinden.
Ontwikkeling en innovatie
De focus bij transport ligt veelal op de planning, de innovatie en besturing van het transportmiddel. Moderne Euro 5-vrachtauto’s stoten 94% minder schadelijke stoffen uit dan de vrachtauto’s van ongeveer 10 jaar geleden. (TLN, 2002). De overheid heeft in het kader van het duurzaam inkopen beleid ook criteria voor transportdiensten over de weg ontwikkeld (SenterNovem, 2008).
Met betrekking tot brandstof is gekeken naar waterstof en elektrische aandrijving voor vrachtwagens. Dit blijkt vooralsnog niet haalbaar. Volgens de EU is vloeibare biobrandstof dan ook het enige volwaardige alternatief voor het gebruik van brandstof op oliebasis in de vervoerssector (commissie van de Europese Gemeenschappen, 2005).
Eisen duurzaam papier
Er worden door de verschillende keurmerken geen eisen gesteld op het gebied van transport.
Gezien het feit dat transportafstanden sterk kunnen variëren en de totale transportafstand mede afhankelijk is van de plaats waar de uiteindelijke klant zich bevindt, is het moeilijk om eisen te stellen aan specifieke transportafstanden. Het transport wordt veelal uitbesteed aan vervoerders waardoor papierfabrieken beperkte invloed hebben op deze factoren. Op basis hiervan wordt voorgesteld geen eisen te stellen aan transport.
Wensen duurzaam papier
Hoewel het niet goed mogelijk is om concrete eisen te stellen aan transport, is het wel mogelijk om na te gaan in hoeverre leveranciers aandacht besteden aan transport (optimalisatie logistiek, toegepaste brandstoffen, keuze vervoermiddel). Hierbij moet wel worden gerealiseerd dat het niet eenvoudig zal zijn om de gemaakte keuzes op milieuwinst te beoordelen (hoe verhouden verschillende transportmiddelen zich tot elkaar, wat is de invloed van beladingsgraad en brandstofkeuze, etc.).
Referenties
Commissie van de Europese Gemeenschappen, 2005, Mededeling van de Commissie- Actieplan Biomassa, Brussel, 07.12.2005, http://eur-lex.europa.eu/Notice.do?mode=dbl&lang=en&ihmlang=en&lng1=en,nl&lng2=da,de,el,en,es,et,fi,fr,hu,it,lv,nl,pl,pt,sk,sl,sv,&val=418737:cs&page=.
Commissie van de Europese Gemeenschappen, 2001b, Richtlijn 2001/77/EG van het Europees parlement en de raad van 27 september 2001betreffende de bevordering van elektriciteitsopwekking uit hernieuwbare energiebronnen op de interne elektriciteitsmarkt,
Commissie van de Europese Gemeenschappen, 2007a, Beschikking van de commissie van 21 juni 2007 tot wijziging van de Beschikkingen 2001/689/EG, 2002/739/EG, 2002/740/EG, 2002/741/EG en 2002/747/EG met het oog op de verlenging van de geldigheid van de milieucriteria voor de toekenning van de communautaire milieukeur aan bepaalde producten (2007/457/EG).
Commissie van de Europese Gemeenschappen, 2007b, 2002/741/EG: Beschikking van de Commissie van 4 september 2002 tot vaststelling van de herziene milieucriteria voor de toekenning van de communautaire milieukeur voor kopieerpapier en grafisch papier en tot wijziging van Beschikking 1999/554/EG.
Confederation of European Paper Industry (CEPI), 2007, Sustainability Report 2007, CEPI, Brussels, Belgium, http://www.cepi.org/Objects/1/Files/CEPI%20SR%20FINAL%20WEB.pdf.
Confederation of European Paper Industry (CEPI), 2008a, Sustainability newsletter, November 2008, Brussels, Belgium.
Der Blauwe Engel, 2006, Basic Criteria for Award of the Environmental Label Recycled Paper RAL-UZ 14. http://www.blauer-engel.de/en/index.php.
European Environmental Agency (EEA), 2005, The European environment – State and outlook 2005, http://www.eea.europa.eu/publications/state_of_environment_report_2005_1/SOER2005_all.pdf.
European Environmental Agency (EEA), 2006a, EEA Technical report No 5/2006; Paper and cardboard — recovery or disposal? Review of life cycle assessment and cost-benefit analysis on the recovery and disposal of paper and cardboard European Environment Agency, EEA Copenhagen, Denmark, www.eea.eu.int.
Facilitaire Organisatie Industrie (FOI), 2008, Jaarrapportage 2007 Papier- en kartonindustrie, http://www.fo-industrie.nl/aspx/get.aspx?xdl=/views/fo-industrie/xdl/page&ItmIdt=00000139&SitIdt=00000002&VarIdt=00000001.
International Council of Forest and Paper Associations (ICFPA), jaartal onbekend, Sustainability the forest and paper industry- on its way to sustainability, http://www.icfpa.org/issues_statements/issues/sustainability.php.
Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier en karton industrie (VNP), 2004, op weg naar duurzaam ondernemen; Resultaten van acht jaar milieuconvenant voor de Nederlandse papier- en kartonindustrie, http://vnp-online.nl/index.cfm?firm=vnp&fuseaction=show.page&pageid=115.
Milieu Centraal, 2009, Biobrandstof voor vervoermiddelen, http://www.milieucentraal.nl/pagina.aspx?onderwerp=Biobrandstof+voor+vervoermiddelen.
Nordic Ecolabelling Board, 2001, Regulations for Nordic ecolabelling, http://www.svanen.nu/Default.aspx?tabName=CriteriaDetailEng&menuItemID=7056&pgr=44.
Nordic Ecolabelling Board , 2003, Nordic Ecolabelling of Paper products — Chemical module Version 1.0 9 October 2003, http://www.svanen.nu/Default.aspx?tabName=CriteriaDetailEng&menuItemID=7056&pgr=503.
Nordic Ecolabelling Board, 2008, Ecolabelling of Copy and Printing Paper – Supplementary Module Version 3.1, 15 March 2005 – 30 June 2010, http://www.svanen.nu/Default.aspx?tabName=CriteriaDetailEng&menuItemID=7056&pgr=44.
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, 2008b, Milieuportaal, dossier, smog, http://www.rivm.nl/milieuportaal/dossier/smog/.
SenterNovem, 2008, Criteria voor duurzaam inkopen van Transportdiensten,
SenterNovem, 2009b, Veelgestelde vragen, De meest gestelde vragen en wetenswaardigheden over biobrandstoffen, http://www.senternovem.nl/gave/faq/faq_biobrandstof.asp.
TNT, 2008, Koeriers TNT Express bezorgen klimaatneutraal,
Transport en Logistiek Nederland (TLN), 2002, Licht op groen- Visie van Transport en Logistiek Nederland op een effectief en efficiënt milieubeleid in het wegvervoer, http://www.tln.nl/media/6_milieu_en_veiligheid/a_rapporten_milieu_veiligheid/tln_rapport_licht_op_groen_2002.pdf.
World Health Organisation (WHO), 2002, Formaldehyde. (Concise international chemical assessment document ; 40), International Programme on Chemical Safety II.Series, Geneva, http://www.inchem.org/documents/cicads/cicads/cicad40.htm#5.1.