Omschrijving:
Achtergrond
Monomeren zijn enkelvoudige chemische verbindingen van een molecuul of structurele of functionele eenheden van een molecuul. Bij polymeren zijn meerdere eenheden aan elkaar verbonden. Restmonomeren zijn de monomeren die achterblijven na een chemische reactie. Dit kan het gevolg zijn van die reactie of omdat het betreffende monomeer niet de gewenste reactie is aangegaan. Monomeren kunnen onder meer achterblijven bij de productie van coatings en bij het gebruik van retentiehulpmiddelen, versterkende middelen (bijv. natsterkte verbeteraars), waterafstotende middelen en chemicaliën die worden toegepast bij de zuivering van water (Holik, 2006). Een bekende monomeer is acrylamide; deze kan gebruikt worden voor het stijven van papier.
Milieuaspecten
Restmonomeren kunnen giftig en kankerverwekkend zijn, het DNA beschadigen en daarmee gevaarlijk zijn voor de voortplanting van organismen. Bovendien hopen ze op in plaats van af te breken in een vochtige omgeving. Restmonomeren kunnen verder bijdragen aan het gehalte aan vluchtige organische stoffen (VOS) in de lucht. Deze stoffen dragen bij aan de opwarming van de aarde en aan de vorming van smog. Restmonomeren kunnen in het milieu komen via lozing van water of als afvalstof. Gegevens over het gebruik en de emissies in de papierindustrie zijn echter niet bekend. Over de milieueffecten zijn dan ook geen gedetailleerde uitspraken te doen. Het feit dat het vanaf bepaalde concentraties om kankerwekkende, mutagene of reprotoxische stoffen gaat vraagt in ieder geval om een alerte houding.
Gezondheidsaspecten
Ook voor mensen kunnen restmonomeren, afhankelijk van de concentratie, giftig en kankerverwekkend zijn. De chemische verbindingen kunnen verandering van het DNA veroorzaken en invloed hebben op de voortplanting. De monomeer acrylamide is giftig en waarschijnlijk kankerverwekkend (IPPC, 2001 en 67/548 EEG).
Huidige stand van zaken
De variëteit aan monomeren die als restmonomeren kunnen achterblijven is te groot om ze afzonderlijk te benoemen. Monomeren worden wereldwijd nog steeds gebruikt en restmonomeren worden nog steeds in het papierproductieproces gevormd (IPPC, 2001).
Keurmerken
| Keurmerk | Eis en verificatie |
| Blaue Engel
Recycled Paper Printing and Publication Papers primarily made of waste paper |
Eis: Geen expliciete eis ten aanzien van restmonomeren, wel een meer algemene stoffeneis: No colorants, surface-finishing agents, auxiliaries and coating materials may be used, which are classified in accordance with Section 4, Gefahrstoffverordnung (Ordinance on Hazardous Substances) 3 pursuant to Annex 1 to Directive 67/548/EEC („Publication of the List of Dangerous Substances and Preparations“, including all adaptation directives) and which according to Annex VI to that Directive 67/548/EEC require labeling with any of the following Risk Phrases: R 40, R 43, R 45, R 46, R 49, R 60, R 6, R 62, R 63, R 68, or which according to the current version of TRGS 9056 are classified as carcinogenic, mutagenic or reprotoxic substances, or which pursuant to Section 5, Gefahrstoffverordnung (Ordinance on Hazardous Substances), require manufacturers or importers to classify them according to Annex VI to Directive 67/548/EEC.Verificatie: The applicant shall demonstrate compliance with the requirement by presenting statements of the suppliers of colorants, surface-finishing agents, auxiliaries and coating materials according to Annex 3 to the Contract pursuant to RAL-UZ 14. These statements must be signed by the head of the product development unit or a similar department of the respective company. |
| EU Ecolabel Kopieerpapier en grafisch papier
Versie: 4 september 2002 |
Eis: De totale hoeveelheid restmonomeren (met uitzondering van acrylamide) waarvoor één van de onderstaande risicozinnen (of combinaties daarvan) geldt of kan gelden: R45, R46, R49, R50/53, R51/53, R52/53, R60 en R61, zoals omschreven in Richtlijn 67/548/EEG van de Raad van 27 juni 1967 betreffende de aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen inzake de indeling, de verpakking en het kenmerken van gevaarlijke stoffen (1) en de latere wijzigingen daarvan, mogen niet aanwezig zijn in coatings, retentiehulpmiddelen, versterkende middelen, waterafstotende middelen of chemicaliën die worden gebruikt bij de interne en externe waterzuivering in concentraties die hoger zijn dan 100 ppm (berekend op basis van hun vaste inhoud).Acrylamide mag niet aanwezig zijn in coatings, retentiehulpmiddelen, versterkende middelen, waterafstotende middelen of chemicaliën die worden gebruikt bij de interne en externe waterzuivering in concentraties die hoger zijn dan 1 000 ppm (berekend op basis van hun vaste inhoud). De bevoegde instantie kan de aanvrager van deze vereisten vrijstellen met betrekking tot chemicaliën die worden gebruikt bij de externe waterzuivering. Verificatie: |
| Milieukeur Kantoorpapier
Datum ingang: 1 oktober 2007 |
Eis:
De aanvrager moet over documenten beschikken van de toeleverancier waaruit blijkt dat: Verificatie: |
| Nordic Swan Chemical module Versie 1.0, 9 oktober 2003 |
Eis: Polymer products may contain a maximum of 100 ppm residual monomers classified as environmentally harmful in accordance with EU Directive 67/548/EEC with risk phrases R50+R53, R51+R53 or R52+R53, or classified as harmful to health with risk phrases R45, R46, R49, R60 or R61. Polymer products are products that are used in the manufacturing process and in water treatment – including wet strength agents. 100 ppm residual monomers is calculated on the basis of the dry matter content of the product. An exception to the above is acrylamide where the limit for permitted residual monomer content is 700 ppm calculated on the basis of the dry matter content. In wet strength agents epichlorohydrin (ECH) is (in this specific requirement) regarded as a residual monomer, whereas DPC (dichloroisopropanol) and CPD (chloropropanediol) are not.Verificatie: The manufacturer of the polymer product shall with full name and CAS no. state which residual monomers in the product that are classified in accordance with the above requirement and certify in accordance with declaration 4 (coatings), declaration 5 (retention agents and other polymer containing chemicals) or declaration 7 (wet strenght agents) in appendix 2 that the requirement is fulfilled. |
Verificatiemogelijkheden
Het Europees Ecolabel, Milieukeur en Nordic Swan stellen expliciet eisen aan restmonomeren en vereisen het overleggen van een technisch dossier waaruit blijkt dat aan de eisen wordt voldaan. Het Blaue Engel label benoemt restmonomeren niet expliciet, maar stel eisen aan verschillende additieven die aan het papier kunnen worden toegevoegd. In hoeverre hiermee alle toepassingen van restmonomeren worden gedekt is niet duidelijk.
Ontwikkeling en innovatie
Het volledig voorkomen van het ontstaan van restmonomeren tijdens de productieprocessen is onmogelijk. Wel kan men restmonomeren laten reageren tot niet schadelijke stoffen. Het gebruik van gesloten systemen kan bijdragen aan het minimaliseren van de emissie van schadelijke restmonomeren.
Eisen duurzaam papier
Gezien de mogelijke negatieve milieueffecten en gezondheidsschadelijke effecten van restmonomeren verdient het aanbeveling om, analoog aan de verschillende keurmerken, eisen te stellen aan de aanwezigheid van deze stoffen in chemicaliën die worden toegepast in het papierproductieproces. Het Europees Ecolabel, Milieukeur en Nordic Swan stellen expliciete eisen aan restmonomeren. Nordic Swan stelt strengere eisen aan het gebruik van acrylamide; de overige eisen zijn voor de drie labels gelijk.
Wensen duurzaam papier
Voor restmonomeren zijn geen wensen geïdentificeerd die aanvullend op de eisen uit de bestaande milieukeurmerken kunnen worden gehanteerd bij de inkoop van papier.
Referenties
Commissie van de Europese Gemeenschappen 2007a, Beschikking van de commissie van 21 juni 2007 tot wijziging van de Beschikkingen 2001/689/EG, 2002/739/EG, 2002/740/EG, 2002/741/EG en 2002/747/EG met het oog op de verlenging van de geldigheid van de milieucriteria voor de toekenning van de communautaire milieukeur aan bepaalde producten (2007/457/EG).
Commissie van de Europese Gemeenschappen, 2007b, 2002/741/EG: Beschikking van de Commissie van 4 september 2002 tot vaststelling van de herziene milieucriteria voor de toekenning van de communautaire milieukeur voor kopieerpapier en grafisch papier en tot wijziging van Beschikking 1999/554/EG.
Confederation of European Paper Industry (CEPI), 2007, Sustainability Report 2007, CEPI, Brussels, Belgium, http://www.cepi.org/Objects/1/Files/CEPI%20SR%20FINAL%20WEB.pdf.
Der Blauwe Engel, 2006, Basic Criteria for Award of the Environmental Label Recycled Paper RAL-UZ 14. http://www.blauer-engel.de/en/index.php.
European Environmental Agency (EEA), 2005, The European environment – State and outlook 2005, http://www.eea.europa.eu/publications/state_of_environment_report_2005_1/SOER2005_all.pdf.
Facilitaire Organisatie Industrie, 2008, Jaarrapportage 2007 Papier- en kartonindustrie, http://www.fo-industrie.nl/aspx/get.aspx?xdl=/views/fo-industrie/xdl/page&ItmIdt=00000139&SitIdt=00000002&VarIdt=00000001.
Holik, H (ed). 2007. Handbook of paper and board.Ravensburg, Germany: Wiley-VCH Verlag GmbH &Co. KgaA, Weinheim.
Integrated Pollution Prevention and Control (IPPC), 2001, Reference document on best available techniques – pulp and paper manufacture http://ec.europa.eu/environment/ippc/brefs/ppm_bref_1201.pdf
International Council of Forest and Paper Associations (ICFPA), jaartal onbekend, Sustainability the forest and paper industry- on its way to sustainability, http://www.icfpa.org/issues_statements/issues/sustainability.php
Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier en karton industrie (VNP), 2004, op weg naar duurzaam ondernemen; Resultaten van acht jaar milieuconvenant voor de Nederlandse papier- en kartonindustrie, http://vnp-online.nl/index.cfm?firm=vnp&fuseaction=show.page&pageid=115.
Nordic Ecolabelling Board, 2001, Regulations for Nordic ecolabelling, http://www.svanen.nu/Default.aspx?tabName=CriteriaDetailEng&menuItemID=7056&pgr=44
Nordic Ecolabelling Board , 2003, Nordic Ecolabelling of Paper products — Chemical module Version 1.0 9 October 2003, http://www.svanen.nu/Default.aspx?tabName=CriteriaDetailEng&menuItemID=7056&pgr=503
Nordic Ecolabelling Board, 2008, Ecolabelling of Copy and Printing Paper – Supplementary Module Version 3.1, 15 March 2005 – 30 June 2010, http://www.svanen.nu/Default.aspx?tabName=CriteriaDetailEng&menuItemID=7056&pgr=44
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, 2008b, Milieuportaal, dossier, smog, http://www.rivm.nl/milieuportaal/dossier/smog/
Startpunt beleidsondersteunend onderzoek, 2004, Milieu en gezondheid proactief raport acrylamide, De Bont, R., Van Larebeke, N. 2002 (update februari 2004), http://www.milieu-en-gezondheid.be/rapporten/acrylamide.pdf
World Health Organisation (WHO), 2002, Formaldehyde. (Concise international chemical assessment document ; 40), International Programme on Chemical Safety II.Series, Geneva, http://www.inchem.org/documents/cicads/cicads/cicad40.htm#5.1