Omschrijving: 
Achtergrond
Optische witmakers (OBA’s = Optical Brightening Agents of FWA = Fluorescent Whitening Agents) zijn chemische stoffen waardoor het papier een uniforme witte kleur krijgt. Een witmaker zet ultraviolet licht om in zichtbaar blauw licht. Hierdoor wordt het papier door mensen als extra wit waargenomen. De werking van witmakers is dus afhankelijk van het licht dat op het papier schijnt, maar ook van de gebruikte vulstoffen in het papier. Bij het coatingproces wordt veelal de combinatie van een witmaker met de vulstof calciumcarbonaat gebruikt. Titaanwit is geen optische witmaker, maar kan papier wel witter maken. De combinatie van een optische witmaker met titaanwit werkt niet goed, omdat titaanwit UV licht absorbeert en daardoor het effect van de witmaker afneemt. Witmakers kunnen na het bleekproces in de refiner aan de vezels toegevoegd worden. Het kan ook tijdens het coatingproces worden toegevoegd, nadat het papier vervaardigd is. Voor een hoge ‘opwitting’ kunnen di- of tetra-stilbeensulfonzuren aan de papierbrij voor de papiermachine toegevoegd worden of kunnen hexastilbeensulfonzuren samen met de bindstoffen zetmeellijm of polyvinylalcohol bij de oppervlaktebehandeling van het papier ingezet worden.

Milieuaspecten
Sommige bronnen maken melding van de slechte afbreekbaarheid van optische witmakers. Het keurmerk Milieukeur sluit daarnaast optische witmakers met R-zinnen R50, R51, R52 en R53 uit, wat duidt op het bestaan van milieuschadelijke optische witmakers.

Gezondheidsaspecten
Ten aanzien van de gezondheidseffecten van optische witmakers zijn geen gegevens bekend.

Huidige stand van zaken
Het gebruik van optische witmakers is een weerspiegeling van de wensen van de afnemers. Het vervaardigen van papier zonder witmakers is mogelijk. Alleen voor écht wit papier zijn witmakers nodig (CREM 2002b).

Keurmerken

Keurmerk	Eis en verificatie
Blaue Engel Printing and Publication Papers primarily made of waste paper RAL-UZ 72, januari 2009 Recycled Paper RAL-UZ 14, februari 2009	Eis: The use of optical brighteners shall not be permitted. Notwithstanding this, SC, LWC, MWC and HWC papers (according to Appendix 1 to these Basic Award Criteria) may be produced using the optical brighteners C.I.220, benzene sulfonic acid, 2,2’-(1,2-ethendiyl) bis [5][[4-[bis (2-hydroxy-ethyl)amino]-6- [(4-sulfophenyl)amino]-1,3,5, triazin-2yl]amino]-, tetrasodium salt and C.I.260 tetrasodium 4,4’-bis[[4-[bis(2-hydroxethyl)amino]-6-(4-sulphonatoanilino)-1,3,5- triazin-2-yl]aminostilbene-2,2’-disulphonate.Verificatie: The applicant shall name the paper grade produced by indicating the Paper Grades Statistics Number in Annex 1 to the Contract (see Appendix 1 to the Basic Award Criteria) as well as the optical brighteners used. In addition, the applicant shall present a declaration from the manufacturer of optical brighteners stating that at least 95% of the optical brighteners are fixed to the substrate to be brightened. Alternatively, the applicant may demonstrate compliance with the requirement by providing a test certificate prepared by an independent testing institute certifying compliance with the bleeding test according to DIN EN 648 with a minimum score of 5.
EU Ecolabel	Geen eis
Milieukeur Kantoorpapier Datum ingang: 1 oktober 2007	Eis: Kleurstoffen en optische witmakers die zijn geclassificeerd als gevaarlijk voor het milieu met de R-zinnen R50, R51, R52 en R53 niet worden toegepast.Verificatie: Technisch dossier (documenten van grondstoffenleveranciers) en controle veiligheidsinformatieblad.
Nordic Swan	Geen eis

Verificatiemogelijkheden
Blaue Engel en Milieukeur stellen eisen aan het gebruik van optische witmakers. Controle vindt plaats via een verklaring van de fabrikant en een technisch dossier. Deze keurmerken kunnen dan ook worden gebruikt als verificatiemogelijkheid dat geen (Blaue Engel) of uitsluitend minder schadelijke (Milieukeur) optische witmakers worden toegepast.

Ontwikkeling en innovatie 
Over de ontwikkeling van alternatieven is weinig bekend. Voor écht wit papier blijkt de toevoeging van optische witmakers nog steeds noodzakelijk.

Eisen duurzaam papier
Wanneer de gebruiker belang hecht aan het niet toepassen van optische witmakers, bijvoorbeeld omdat dit uit toepassingsoogpunt niet noodzakelijk is, kan voor papier worden gekozen met een Blaue Engel. Een keuze voor minder milieuschadelijke optische witmakers is mogelijk met Milieukeur.

Wensen duurzaam papier
Voor optische witmakers zijn geen wensen geïdentificeerd die aanvullend op de eisen uit de bestaande milieukeurmerken kunnen worden gehanteerd bij de inkoop van papier.

Referenties
Commissie van de Europese Gemeenschappen, 1992, Richtlijn 92/112/EEG van de Raad van 15 december 1992 tot vaststelling van de procedure voor de harmonisatie van de programma’s tot vermindering en uiteindelijke algehele opheffing van de verontreiniging door afval van de titaandioxide-industrie.

Commissie van de Europese Gemeenschappen, 2007a, Beschikking van de commissie van 21 juni 2007 tot wijziging van de Beschikkingen 2001/689/EG, 2002/739/EG, 2002/740/EG, 2002/741/EG en 2002/747/EG met het oog op de verlenging van de geldigheid van de milieucriteria voor de toekenning van de communautaire milieukeur aan bepaalde producten (2007/457/EG), http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32005D0783:NL:HTML

Commissie van de Europese Gemeenschappen, 2007b, 2002/741/EG: Beschikking van de Commissie van 4 september 2002 tot vaststelling van de herziene milieucriteria voor de toekenning van de communautaire milieukeur voor kopieerpapier en grafisch papier en tot wijziging van Beschikking 1999/554/EG, http://ec.europa.eu/environment/ecolabel/product/pg_copyingpaper_en.htm

Confederation of European Paper Industry (CEPI), 2007, Sustainability Report 2007, CEPI, Brussels, Belgium, http://www.cepi.org/Objects/1/Files/CEPI%20SR%20FINAL%20WEB.pdf

Confederation of European Paper Industry (CEPI), 2008, De productie van papier- van hout tot gestreken papier CEPI, Brussels, Belgium,  http://www.sappi.com/NR/rdonlyres/0C0CEF57-2684-40F4-8B05-A52022EB619B/0/ThePaperMakingProcessDutch.pdf

CREM, 2002b. Adviesnotitie herziening European Ecolabel copying and graphic paper, Conceptrapport, mei 2002, Amsterdam.

Der Blaue Engel, 2006, Basic Criteria for Award of the Environmental Label Recycled Paper RAL-UZ 14. http://www.blauer-engel.de/en/index.php

Holik, H (ed). 2007. Handbook of paper and board.Ravensburg, Germany: Wiley-VCH Verlag GmbH &Co. KgaA, Weinheim, http://books.google.nl/books?id=4rGZmfruvogC&pg=PA123&vq=formaldehyde&dq =formaldehyde+papierindustrie&source=gbs_search_r&cad=1_1#PPT1,M1

Integrated Pollution Prevention and Control (IPPC), 2001, Reference document on best available techniques – pulp and paper manufacture  http://ec.europa.eu/environment/ippc/brefs/ppm_bref_1201.pdf

International Council of Forest and Paper Associations,  undated, Sustainability the forest and paper industry- on its way to sustainability, http://www.icfpa.org/issues_statements/issues/sustainability.php
Nordic Ecolabelling Board, 2001, Regulations for Nordic ecolabelling, http://www.svanen.nu/Default.aspx?tabName=CriteriaDetailEng&menuItemID=7056&pgr=44

Nordic Ecolabelling Board , 2003, Nordic Ecolabelling of Paper products — Chemical module Version 1.0 9 October 2003, http://www.svanen.nu/Default.aspx?tabName=CriteriaDetailEng&menuItemID=7056&pgr=503

Nordic Ecolabelling Board, 2008, Ecolabelling of Copy and Printing Paper – Supplementary Module Version 3.1, 15 March 2005 – 30 June 2010, http://www.svanen.nu/Default.aspx?tabName=CriteriaDetailEng&menuItemID=7056&pgr=44

Platform gezondheid en Milieu, 2008, http://www.gezondheidenmilieu.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=32&Itemid=34

Stichting Milieukeur, 2007, Certificaatschema kantoorpapier –  1 oktober 2007-1 oktober 2009, http://www.smk.nl/files/certificates/KPSCHEMA_NL6.pdf

Voedsel en Warenautoriteit (VWA), 2008, Contaminanten uit papier en karton. http://www.vwa.nl/portal/page?_pageid=119,1639827&_dad=portal&_schema=PORTAL&p_file_id=29951