Omschrijving:
Achtergrond
Het ontinkten van papier is een geavanceerd proces waarbij de inkt van de papiervezels wordt gescheiden. Het is een mix van mechanische, fysische en chemische processen. De in de EU meest toegepaste methode heet “flotatie”. Het gebruikte papier wordt verzameld en gemengd met water. In een “pulper” of een vervezeltrommel wordt het papier “uit elkaar geslagen”. In deze fase worden middelen toegevoegd om de zuurgraad te verhogen. In deze “papierslurry” zakken de zware ongewenste delen vanzelf naar de bodem en worden afgevoerd als restafval. Ook door filtertechnieken kunnen deze ongewenste delen (zoals paperclips, stukjes plastic, etc.) uit deze papierslurry verwijderd worden. Hierna volgt het eigenlijke flotatieproces. Er wordt lucht in de papierslurry gespoten waardoor luchtbellen ontstaan die zich met behulp van chemicaliën binden aan de inkt. De luchtbellen stijgen vervolgens naar de oppervlakte waar het samen met de inkt een schuim vormt. Het vervuilde schuim wordt vervolgens van de oppervlakte geveegd. Vaak wordt het flotatieproces meerdere malen herhaald waarbij het afgeschepte schuim nog eens nabehandeld wordt om ook de daarin aanwezige vezels en chemicaliën terug te winnen. Het watermengsel met het schone papier wordt ook wel ‘dunstof’ genoemd. Met behulp van een schrijvenindikker en zeefbandpers wordt vervolgens het water verwijderd. De resterende vezels worden met schoon water gemengd tot het een brij vormt. Deze brij wordt ‘dikstof’ genoemd en is de basisstof waaruit opnieuw papier gemaakt kan worden. Het water wat voor het ontinkten en reinigen gebruikt is kan behandeld en hergebruikt worden.
Milieuaspecten
De stoffen die voor dit complexe proces van ontinkten en reinigen gebruikt worden kunnen tot verschillende milieueffecten leiden, afhankelijk van de mate waarin de stoffen naar het water kunnen emitteren.
Natronloog is aquatoxisch (giftig in het water), maar is geneutraliseerd voordat het in het milieu komt.
APEO’s (Alkylfenolen) zijn bioaccumulatief (ze hopen op doordat ze slecht afbreken), giftig en hormoonverstorend.
HTP’s (hydrogenated terphenylen) kunnen in het water op lange termijn schadelijke effecten veroorzaken.
Minerale oliën en natriumsilicaat (waterglas) kunnen bioaccumulatief en giftig zijn.
DTPA (Di-ethyleentriamino penta-azijnzuur) en EDTA (Ethyleendiaminetetra-azijnzuur) worden gebruikt om metaalionen uit de drukinkt te verwijderen. Ze kunnen de emissie van zware metalen uit sedimenten versnellen met giftige en bioaccumulatieve gevolgen en waarbij stikstof met verzurende effecten vrijkomt.
Stoffen die kunnen vrijkomen tijdens het ontinkten en reinigen zijn onder andere:
Bisfenol A en PCB’s kunnen bioaccumulatief, giftig, kankerverwekkend en hormoonverstorend zijn en kunnen de vruchtbaarheid en geboorte verminderen.
Fotoinitiatoren (zoals benzofenon) kunnen absorbeerbare organische halogeenverbindingen vormen (AOX) die giftig en bioaccumulatief zijn (EA, 2008, IPPC, 2001 en VWA, 2008).
Het gebruik van de ontinktings- en reinigingschemicaliën en het proces waarin ze gebruikt worden zijn tevens van invloed op de recyclebaarheid van de vezels (deze neemt af). Dit kan worden gezien als een negatief milieueffect aangezien met iedere ontinktings- en reinigingscyclus de recyclebaarheid van de vezels verder afneemt. Tegelijkertijd maakt het ontinkten en reinigen de recycling van papier natuurlijk juist mogelijk.
Gezondheidsaspecten
De ontinktings- en reinigingsstoffen kunnen ook schadelijk zijn voor de gezondheid, zoals giftig, kankerverwekkend en hormoonverstorend. Natronloog is bijtend en corrosief (brandend, bijtend). APEO’s zijn giftig en hormoonverstorend. HTP’s en natriumsilicaat zijn irriterend. DTPA’s zijn irriterend en kunnen leiden tot verstoring van de mineralenbalans in het lichaam. PCB’s en Bisfenol A kunnen giftig, kankerverwekkend, hormoonverstorend zijn en kunnen effecten hebben op de voortplanting. Peroxide is bijtend en explosief.
Huidige stand van zaken
Het gebruik en de emissie van bovengenoemde stoffen door de papierindustrie is niet bekend. Het gebruik van veel stoffen, met uitzondering van alcohol ethoxylaten en gehydrogeneerd terfenyl (HTP), is aan wet- en regelgeving gebonden. Het gebruik van alkylfenolen en alkyl ethoxilaten is bijvoorbeeld vanaf 2020 verboden, behalve in gesloten systemen.
Keurmerken
| Keurmerk | Eis en verificatie |
| Blaue Engel
Printing and Publication Papers RAL-UZ 72, januari 2009 |
Eis: Only those manufacturing auxiliaries may be used which are listed in 36th Recommendation of BfR (Federal Institute for Risk Assessment). The maximum quantities or concentrations, as specified in this Recommendation, must not be exceeded. The products shall be manufactured without the use of glyoxal-containing auxiliaries.Verificatie: The applicant shall demonstrate compliances with the requirement 3.5 in annex 1 to the contract. Eis: Verificatie: Eis: Verificatie: |
| EU Ecolabel Kopieerpapier en grafisch papier
Versie: 4 september 2002 |
Eis: Daar waar oppervlakteactieve stoffen worden gebruikt in hoeveelheden van ten minste 100 g/ADT (totaal van alle oppervlakteactieve stoffen die worden gebruikt in alle verschillende formules die worden toegepast bij het ontinkten van retourvezels), moet iedere oppervlakteactieve stof goedbiologisch afbreekbaar zijn. Wanneer dergelijke stoffen in kleinere hoeveelheden dan 100 g/ADT worden gebruikt, moet iedere stof goed biologisch afbreekbaar of uiteindelijk biologisch afbreekbaar zijn.Verificatie: De aanvrager moet een verklaring overleggen waarin staat dat aan dit criterium is voldaan, samen met de relevante gegevensbladen voor materiaalveiligheid of testverslagen voor iedere oppervlakteactieve stof waarin de testmethode, de drempelwaarde en de desbetreffende conclusie worden aangegeven, waarbij een van de volgende testmethoden en passeerniveaus wordt gebruikt: etc. Eis: Verificatie: |
| Milieukeur Kantoorpapier
Datum ingang: 1 oktober 2007 |
Eis: Ten aanzien van de oppervlakte actieve stoffen geldt dezelfde eis als bij het EU Ecolabel. Geen Alkylfenolethoxylaten (APEO’s) of andere alkyfenolderivaten zijn toegevoegd aan reinigingschemicaliën, ontinktingschemicaliën, schuiminhibitoren, dispergeermiddelen of coatings. Er wordt geen EDTA toegepast.Verificatie: Technisch dossier (testmethode voorgeschreven). |
| Nordic Swan paper products
Chemical Module Versie 1.0, 9 oktober 2003 |
Eis: Ten aanzien van de oppervlakte actieve stoffen geldt dezelfde eis als bij het EU Ecolabel. Alkylphenol ethoxilates or other alkylphenol derivatives must not be deliberately added to production chemicals/products.Verificatie: Verklaring met testrapport |
Verificatiemogelijkheden
De eisen van de diverse keurmerken worden gecontroleerd op basis van verklaringen en technische dossiers (waarbij de te hanteren testmethoden veelal zijn voorgeschreven). De keurmerken bieden daardoor voldoende garantie dat aan de gestelde eisen is voldaan.
De eisen in het Blaue Engels label zijn anders geformuleerd dan in het EU Ecolabel, Milieukeur en Nordic Swan. Deze laatste drie stellen dezelfde eisen aan afbreekbaarheid van oppervlakte actieve stoffen en sluiten APEO’s expliciet uit. Milieukeur sluit EDTA expliciet uit. Door de verschillende typen eisen is een vergelijking tussen de labels niet eenvoudig. Zo wordt APEO niet expliciet uitgesloten door Blaue Engel, maar valt deze mogelijk wel buiten de genoemde lijst met toegelaten stoffen.
Ontwikkeling en innovatie
Over ontwikkeling en innovatie met betrekking tot de ontinktings- en reinigingmiddelen is onvoldoende informatie beschikbaar. Gezien de eisen van de verschillende keurmerken en het feit dat veel papierproducenten over één of meer van deze keurmerken beschikken, zijn er voldoende alternatieven voorhanden voor de schadelijke stoffen waaraan deze keurmerken eisen stellen.
Eisen duurzaam papier
Gezien de negatieve effecten van de verschillende ontinktings- en reinigingstoffen op het milieu en voor de gezondheid, ligt aandacht voor deze stoffen in het kader van een duurzame papierproductie voor de hand. Het is niet duidelijk welke van de keurmerken uiteindelijk de strengste eisen stelt. Voorgesteld wordt uit te gaan van de eisen van het Europees Ecolabel, eventueel aangevuld met eisen aan het gebruik van EDTA (Milieukeur) en DTPA (Blaue Engel).
Wensen duurzaam papier
Voor het ontinkten en reinigen zijn geen wensen geïdentificeerd die aanvullend op de eisen uit de bestaande milieukeurmerken kunnen worden gehanteerd bij de inkoop van papier.
Referenties
Commissie van de Europese Gemeenschappen, 1999. Beschikking van de commissie van 17 februari 1999 tot vaststelling van de milieucriteria voor de toekenning van de communautaire milieukeur voor textielproducten, 1999/178/EG.
Commissie van de Europese Gemeenschappen, 2006a, Verordening (EG) nr. 1907/2006 van het Europees Parlement en de Raad inzake de registratie en beoordeling van en de autorisatie en beperkingen ten aanzien van chemische stoffen (REACH), http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2006:396:0001:0848:NL:PDF.
Commissie van de Europese Gemeenschappen, 2007a, Beschikking van de commissie van 21 juni 2007 tot wijziging van de Beschikkingen 2001/689/EG, 2002/739/EG, 2002/740/EG, 2002/741/EG en 2002/747/EG met het oog op de verlenging van de geldigheid van de milieucriteria voor de toekenning van de communautaire milieukeur aan bepaalde producten (2007/457/EG).
Commissie van de Europese Gemeenschappen, 2007b, 2002/741/EG: Beschikking van de Commissie van 4 september 2002 tot vaststelling van de herziene milieucriteria voor de toekenning van de communautaire milieukeur voor kopieerpapier en grafisch papier en tot wijziging van Beschikking 1999/554/EG.
Confederation of European Paper Industry (CEPI), 2007, Sustainability Report 2007, CEPI, Brussels, Belgium, http://www.cepi.org/Objects/1/Files/CEPI%20SR%20FINAL%20WEB.pdf.
Confederation of European Paper Industry (CEPI), 2008, De productie van papier- van hout tot gestreken papier CEPI, Brussels, Belgium, http://www.sappi.com/NR/rdonlyres/0C0CEF57-2684-40F4-8B05-A52022EB619B/0/ThePaperMakingProcessDutch.pdf.
Confederation of European Paper Industry (CEPI), 2008a, Sustainability newsletter, November 2008, Brussels, Belgium.
Der Blauwe Engel, 2006, Basic Criteria for Award of the Environmental Label Recycled Paper RAL-UZ 14. http://www.blauer-engel.de/en/index.php.
Environment Agency, 2008, Business and Industry, Environmental topics, Pollution and Emission, Pollution inventory, Pollution inventory substances, Halogenated Organic Compounds
http://www.environment-agency.gov.uk/business/topics/pollution/39123.aspx.
Facilitaire Organisatie Industrie, 2008, Jaarrapportage 2007 Papier- en kartonindustrie, http://www.fo-industrie.nl/aspx/get.aspx?xdl=/views/fo-industrie/xdl/page&ItmIdt=00000139&SitIdt=00000002&VarIdt=00000001.
Holik, H (ed), 2007, Handbook of paper and board, Wiley-VCH Verlag GmbH &Co, Ravensburg, Germany.
Integrated Pollution Prevention and Control (IPPC), 2001, Reference document on best available techniques –pulp and paper manufacture, http://ec.europa.eu/environment/ippc/brefs/ppm_bref_1201.pdf.
International Agency for Research on Cancer (IARC), 2008, Agents reviewed by the IARC monographs, Volume 1-99 (by CAS Numbers, http://monographs.iarc.fr/ENG/Classification/ListagentsCASnos.pdf.
International Council of Forest and Paper Associations (ICFPA), jaartal onbekend, Sustainability the forest and paper industry- on its way to sustainability, http://www.icfpa.org/issues_statements/issues/sustainability.php.
Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier en karton industrie (VNP), 2004, op weg naar duurzaam ondernemen; Resultaten van acht jaar milieuconvenant voor de Nederlandse papier- en kartonindustrie, http://vnp-online.nl/index.cfm?firm=vnp&fuseaction=show.page&pageid=115.
Nordic Ecolabelling Board, 2001, Regulations for Nordic ecolabelling, http://www.svanen.nu/Default.aspx?tabName=CriteriaDetailEng&menuItemID=7056&pgr=44.
Nordic Ecolabelling Board , 2003, Nordic Ecolabelling of Paper products — Chemical module Version 1.0 9 October 2003, http://www.svanen.nu/Default.aspx?tabName=CriteriaDetailEng&menuItemID=7056&pgr=503.
Nordic Ecolabelling Board, 2008, Ecolabelling of Copy and Printing Paper – Supplementary Module Version 3.1, 15 March 2005 – 30 June 2010, http://www.svanen.nu/Default.aspx?tabName=CriteriaDetailEng&menuItemID=7056&pgr=44.
Stichting Milieukeur, 2007, Certificaatschema kantoorpapier – 1 oktober 2007-1 oktober 2009, http://www.smk.nl/files/certificates/KPSCHEMA_NL6.pdf.
Voedsel en Warenautoriteit (VWA), 2008, Contaminanten uit papier en karton, http://www.vwa.nl/portal/page?_pageid=119,1639827&_dad=portal&_schema=PORTAL&p_file_id=29951.
World Business Council for Sustainable Development (WBCSD), 2008, Sustainable Procurement of Wood and Paper-based Products Guide and resource kit. http://www.sustainableforestprods.org/files/pdfs/Forest%20Procurement%20full%20_web_links.pdf.